Syndroom van Nightingale

Syndroom van Nightingale

Wat een goed mens moet doen, dacht ik tot voor kort, is anderen helpen, zien dat ze niets tekort komen, nooit verlegen zitten om hen bij te staan. Ook al kunnen ze ‘t niet meteen direct toegeven dat ze hulp nodig hebben.

Zelf ben ik eerder het type dat anderen helpt om mezelf te helpen, dat wil dat anderen niets tekort komen om te verhinderen dat ze later, in nog diepere nesten, bij mij zouden aankloppen. Alhoewel ik er ook voor huiver mensen ‘preventief’ te helpen. Het is best mogelijk dat die technieken om hen ’sterker te maken’ en hen de weg (welke weg ?) te tonen, hen een tijd later in de gracht doen belanden.

Om de hoek van elke goed bedoelde hulp schuilt altijd het hulpverlenerssyndroom, soms de ziekte van Florence Nightingale genoemd. De vrees ten prooi te vallen aan de beruchte furor sanandi. Dat ongebreidelijke verlangen de ander beter te willen maken. Die overijverigheid vanuit dat onvermogen om de eigen onmacht en de eigen beperkingen te erkennen.

Vooral in de omgang met allochtonen, kansarmen, ouderen en mensen met een handicap zijn er nogal wat mensen met een hulpverlenerssyndroom. Mensen die dusdanig graag wil helpen dat de geholpene van de weeromstuit minder af is dan zonder hulp, door het pure feit dat deze afhankelijk geworden is van de hulp. Mensen die behoeden voor moeilijke situaties of ze voortdurend van te voren willen zeggen of uitleggen wat ze moeten doen en hoe ze dat moeten doen. Dat kan er dan toe leiden dat die afhankelijke mensen panikeren als ze bijvoorbeeld ‘plots’ (zo plots wellicht niet) zonder woon – of werkbegeleiding vallen.

Het is op zich positief anderen te helpen, altijd vriendelijk te zijn, niets voor zichzelf te vragen en moeiteloos te functioneren in problematische situaties. Maar als die helpende opstelling betekent dat ‘hulpvrager’ er afhankelijker & zelfs zwakker van wordt en de helper of ondersteuner in kwestie niet meer kan stilstaan bij de eigen beperkingen of niet toelaat dat mensen in zijn of haar nabijheid komen, is er een probleem. Wanneer iemand vermijdt te laten zien, wanneer hij daartoe gevraagd wordt (anders is het nogal moeilijk), wat zijn mening is of zijn gevoel tegenover een situatie of persoon.

Integenstelling tot mensen met zo’n syndroom tracht ik gelijkwaardig contact te hebben, waarin gevoelens nu eenmaal niet altijd ontweken kunnen worden.

Dat is uiteraard niet eenvoudig, omdat heel wat professionelen last hebben van die ziekte van Florence Nightingale. Het is zelfs een veel voorkomende tragedie bij hen die leven van het helpen. Ze camoufleren dit vaak door een overdreven professionele distantie. Flink wat hulpverleners genieten ook niet meer van plezierige betrekkingen met mensen in een wederzijdse gelijkwaardige verhouding en moeten het hebben van de dankbaarheid van hun cliënten. Wat een druk voor deze cliënten.

Ergens is het ook verstaanbaar dat heel wat professionelen die hulpverlenersziekte hebben. Geen enkele helpende mens wil zich immers afhankelijk voelen, en iedereen wil wel de ideale figuur zijn de men zelf nooit is kunnen zijn, en die men tegelijk ook mist in zijn of haar omgeving.

Bovendien leggen sommige mensen een zware druk op de schouders van zij die beroepsmatig ondersteunen, zorgen, helpen. Hoe vaak heb ik als begeleider niet gehoord van ouders dat ze de zorg van hun kind in mijn handen leggen ? Het gaat dan om een jongvolwassene met autisme met normale begaafdheid.

Onzin, denkt u ? Wie weet. Misschien zit er zo’n Goa’uld wel in u. Zo’n kwaadaardig bemoeizuchtig hulpverlenertje. Zo’n stampvoetend mannetje dat u aanport om toch maar te helpen om toch vooral niet geconfronteerd te worden met de eigen problemen ? Wie weet.

Het is natuurlijk belangrijk dat mensen te zien zoals ze werkelijk zijn. Niet slechts hun symptomen, hun beperkingen, hun handicap. Toch is het maar de vraag of iemand, eens de professionele distantie weg is, voorbij de muur, wel om kan met het aanzicht van het wezen van die mens, zijn kwaliteiten en zijn persoonlijkheid ? Dat ‘anderszijn’, en het positieve ervan, kan immers ook de beperkingen en de onzin van het superieur gevoel van ‘normaal zijn’ aan het licht brengen. En heel wat illusies doen teniet gaan. Dat is soms zwaar om dragen.

Om mij heen merk ik dat heel wat mensen, zeker professionelen, het erg moeilijk hebben vanuit innerlijke bewogenheid met de keuzes van anderen om te gaan. Hoe meer ze afwijken van wat hun ideeën zijn over een goed leven, hoe moeilijker ze ‘t daarmee hebben. Niet alleen hulpverleners uiteraard, ook andere mensen, van hoog tot laag op de maatschappelijke ladder.

We moeten nu eenmaal beseffen dat sommige mensen in hun anderszijn heel goed leven. Dat ze alleen respect vragen voor hun andersoortige keuzes, geen oordeel of erkenning. Ook het oordeel over de consequenties van die keuzes moet maar eens goed overwogen worden.

Want aan elke keuze, ook die van de zichzelf superieur achtende helpende, zijn er vaak niet zo fraaie gevolgen verbonden. Ik denk dan aan de ecologische kant en de inkomensherverdeling, de beknotting van levenskwaliteit en het insnoeren in een waardenkader, om maar enkele te noemen.

Iemands leven mag er dan nog volledig anders uit zien, ongeordend, onhygïenisch, ongelukkig. Maar het hoeft niet zo te zijn. Schijn kan bedriegen. Ken dus je grenzen als je denkt te moeten helpen. Ga niet in op de maatschappelijke druk en de roep om helden. Probeer niet uw moeder of vader of tante nonneke te imiteren of overtreffen in hun barmhartige samaritaan-houding. Probeer op andere manieren dan via andere mensen uw eigen kwetsuren en wonden te likken. En geef niet toe aan uw onbegrensd zorginstinct.

Vooraleer veronderstellingen te maken en conclusies te trekken, is het goed te luisteren. Leer eerst luisteren en zwijgen vooraleer de rol van facilitator of redder te ambiëren. Mensen die helpen moeten immers soms meer geholpen worden door de zogenaamde ‘hulpvragers’. Meer dan je denkt.

http://tistje.wordpress.com/2009/06/20/syndroom-van-nightingale/