Om kwart over zeven stond ik naast mijn bed. Maar liefst een half uur vroeger dan het gebruikelijke uur. Maar vandaag is anders dan alle andere dagen. Om 8 uur vertrekken we in uit Diepenbeek naar het fort van Breendonk! Dit fort werd oorspronkelijk gebouwd in 1906, het maakte deel uit van een vestinggordel rond antwerpen. Het fot fort van Liezele ligt aan de westelijke kant, en het fort van Waelhem aan de Oostelijke kant. Het zand dat uit de gracht gehaald werd, werd boven op en rondom het fort gelegt. Vanuit de verte leek het niets meer dan een heuvel van het landschap.
In 1933 werd de partij van Adolf Hitler democratisch verkozen. Ze hadden 33% van de stemmen. Op dat moment verkeerd Duitsland in een economische crisis! Er wordt een noodwet uitgeschreven waardoor politieke partijen zonder specifieke reden opgesloten kunnen worden. Hitler gebruikt deze wet en zet op die manier de communisten buiten spel! Op dat moment is hij kanselier. Doordat niemand van de politieke partijen een oplossing zag voor de economische crisis. Geven ze het leiderschap van het land allemaal uit handen. Hitler grijpt deze kans met beide handjes en kan op deze manier de absolute macht verwerven. Hij is een alleenheerser én een dictator.
Hitler zit vol met idealen. Hij schrijft eerder al een boek “mein kampf” waarin hij zijn idealen naar buiten brengt. Hij wil een zuiver, arisch ras! Hitler zelf is een kleine man, smal van gestalte en een apart snorretje. Zijn gezichtis hard en zijn karakter medogenloos.
Hitler lost de economische crisis van Duitsland op met behulp van wegenbouw en oorlogproductie. Hierdoor is er meer werkgelegenheid en komt Duitsland weer uit de put. Wat de mensen niet wisten was dat Hitler op dat moment al zijn oorlog aan het voorbereiden was. Hij had die tanks, wapens en wegen nl nodig om Duitsland zijn eer weer omhoog te halen! Het verlies met het Verdrag van Versailles tot gevolg was hem niet in de koude kleren gaan zitten. En niet alleen hem niet, ook die van vele andere duitsers niet. Hitler maakte dus gebruik van het nationalistisch gevoel en stak de schuld van alle problemen op al wie er tegen was. Hij gaf voornamelijk de schuld aan de Joden…
Bovenaanzicht van Het fort van Breendonk
Bron; http://www.wereldorientatie.net/htm/lesprogramma/breendonk.htm
Hij deelde de bevolking in drie groepen in. De cultuurscheppers (het arische ras) De cultuurdragers (ariers vermengt met onderworpen volkeren) en de cultuurvernietigaars (de joden) en op deze basis gaat hij verder. Tijdens de tweede wereldoorlog, palmt Duitsland het fort van Breendonk in en bouwt het om tot een concentratiekamp. In eerste instantie om Joden die de anti-joden wetten overtreedde op te sluiten. Maar later werd zo wat iedereen die niet aan het nazi-ideaal voldeed er in opgesloten.
In theorie was Breendonk slechts een doorganskamp of een werkkamp. De gevangenen kwamen zaten er dagen, weken, maanden…Theoretisch gezien was het langste dat iemand er zat 3 maanden. Vanuit Breendonk werden ze naar de volgens Hitler en zijn nazi’s gepaste plaatsen verhuisd. (bv het vernietigingskamp Sobibór in Duitsland) Ondanks dat, zijn er in Breendonk in het totaal 21 mensen geexecuteerd en meer dan 200 mensen zijn gestorven aan de omstandigheden waarin ze moesten leven. (martelen, te weinig eten, hard werken, ziektes, slechte hygiene enz)
In het totaal waren het ongeveer 3600 gevangen waarvan ongeveer 500 a 600 Joden en tussen de 20 en de 30 vrouwen over vier jaar tijd. In het begin was één op twee gevangenen joods.
Dit even om een “korte” inleiding te geven over wat Breendonk precies is.
Wij kwamen om kwart over tien aan en mochten nog even naar toilet in het bezoekerscentrum. We hadden immers al meer dan twee uur op de bus doorgebracht! Op de toiletten stond een klasgenote naast me.
“Ik vind het creapy hier…Kijk! Ik heb kippenvel!” zei ze terwijl ze haar arm toonde.
Ik zelf had het ook ijskoud gekregen van het moment dat ik uitstapte, een raar gevoel in mijn buik…Mijn nekharen waren recht overeind gekomen en ik kon er niet aan doen dat ik het onbeschrijfbare leed voelde dat er heerste op deze grijze plek.
We moesten nog even voor de grote ingangspoort wachten. Het was indrukwekkend om die draad te zien met prikkeldraad er boven op…En die inmense poort met het witte bordje met daarop in drie talen (frans, duits, Nederlands) “Wie verder gaat wordt doodgeschoten!”
Het bewuste bord
bron; http://www.wereldorientatie.net/htm/lesprogramma/breendonk.htm
Ik stelde me even voor hoe honderden, duizenden mensen hier gestaan hadden…Niet wetende wat er op hen wachtte. Hopend dat ze het zouden overleven en zich afvragend wat ze misdaan hadden.
De man vertelde ons in het kort de geschiedenis van Breendonk voor hij ons meenam naar “de tunnel”. Dit was de gang die achter de brug over de gracht lag. Vanaf het moment dat men die deur passeerde, was men slechts een nummer…Een ding. De Nazi’s spraken letterlijk van: “vier stuks afgeleverd!”.
In de herdenkingszaal konden we niet binnen omdat ze daar aan het renoveren waren. Maar we mochten wel vanuit de deuropening een kijkje nemen…Indrukwekkend…
Daarna werden we “het casino” ingeleidt. Dit was vroeger de kantine van de Nazi’s geweest. De typische Adelaar met daaronder het hakenkruis en andere schilderingen op de muur en de diepe nissen met vensters waren een groot contrast ten opzichte van wat we nog zouden gaan zien. Maar dat wist ik toen nog niet. In deze zaal stonden 12 zwartwit foto’s die uitvergroot waren. Drie van hen hadden een aantal Duitsers gedood met schuppen…De andere 9 waren meegenomen als afschrikmiddel…Ze kregen een “eerlijk” proces in “het casino” en werden allemaal ter dood veroordeeld. Op een tijdspanne van amper 8 uur waren ze van hun vertrouwde dorp naar de galg gebracht…Ze werden per drie opgehangen met dikke koorden. Zodat het verstikkingsproces verlengd werd. Even slikken als je tussen de foto’s jongens van jouw leeftijd ziet staan…Jongens die er niets aan konden doen…
De twaalf ongelukkige…
bron: http://www.wereldorientatie.net/htm/lesprogramma/breendonk.htm
Hij toonde ons de keuken waar hij vertelde wat het rantsoen van deze gevangene was. ‘S morgens kregen ze Esratz-koffie, wat in feite een flauw aftreksel van verbrande eikels was, met wat suiker. ‘S middags kregen ze een waterige soep van rapen en bieten en ‘s avonds konden ze het stellen met nog wat esratz-koffie en 255 Gram brood. In het totaal zouden ze 500 a 600 Kcal binnen krijgen. Als je je bedenkt dat een normaal volwassen vrouw tussen de 1800 en 2000 kcal nodig heeft, en een man tussen de 2200 en de 2700 Kcal nodig heeft…Kan je je wel voorstellen hoeveel deze mensen eigenlijk te kort kwamen.
Hij nam ons van daaruit mee naar buiten om te vertellen wat voor arbeid de gevangen moesten verrichten. Deze bestond uit het wegscheppen van het zand dat op het gebouw lag. Over deze vier jaar tijd hebben de gevangenen ongeveer 300 000 m³ zand weg geschept…Dit kan je vergelijken met het zand dat 14000 grote vrachtwagens zouden kunnen transporteren. Ook werd het propaganda beleid getoond. Met een foto waarop een aantal op hun schup stonden te leunen onder het oog van de bewakers. Hiermee wilde de nazi’s aan de buitenwereld tonen “dat het allemaal wel meeviel”…
Ook werden we in een “jodenbarak” meegenomen waar een aantal foto’s stonden van oa Richard de bodt en het koppel Schmith met de herdershond lump! Zij stonden bekent als ontzettend gruwelijke personen. De Bodt heeft bv ooit een gevangene doodgeslagen om een weddenschap te winnen…Deze ging om één fles cognac… Schmith gebruikte dan weer zijn getrainde herdershond die hij gevangene in de benen liet bijten op commando.
Schmith en Lump
Bron: http://www.cicb.be/nl/dekazernedossin.htm
meneer en mevrouw schmith. Mevrouw Schmith had ook zo haar pesterijen…(met taartjes over het terrein lopen en gevangene storen tijdens hun toiletbezoek bv) terwijl ze er helemaal niet hoorde te zijn..
bron: http://www.wereldorientatie.net/htm/lesprogramma/breendonk.htm
Daarna mochten we de plek zien waar het appèl gehouden werd waar menig gevangene in elkaar zakte…We kregen de overblijfselen te zien van wat ooit een opslagplaats voor oude kleding van de gevangene was en vervolgens werden we een nieuwe gang in geleidt waar we de slaapvertrekken van de gevangene zagen.
Onvoorstelbaar dat ze daar met 48 mensen in gezeten hebben…Ze kregen een kolenemmer voor de nachtelijke behoeften en sliepen op een met stro gevulde jutte zak. Die moest elke morgen “opgemaakt” worden. Hoewel dat voor ons onmogelijk leek…Moesten zij het op korte tijd klaar spelen om zweepslagen te voorkomen. “SCHNELL!” was een woord dat veel gebruikt werd bij de Nazi’s…Ook al hadden de gevangene in feite alle tijd van de wereld.
Afhankelijk van het seizoen moesten ze om vier uur of om half zes op staan, en werken tot half vijf of ten laatste half zeven. Om acht uur ging het licht in de kamers uit…
We werden naar “het kachot” geleidt zoals wij dat noemen. Het zijn dus eigenlijk van die isolatie cellen. Het enige moment dat de gevange hier buiten mochten kregen ze een donkere zak over hun hoofd zodat ze geen contact konden maken met andere gevangen. Hun dag bestond uit de hele dag recht staan met ijzeren boeien om hun enkels… In een van de cellen had een gevangene met zijn nagels een christus figuur met een kruis getekend…Vermoeddelijk een priester.
de tekening
bron: http://www.wereldorientatie.net/htm/lesprogramma/breendonk.htm
zo’n cel…
bron: http://www.wereldorientatie.net/htm/lesprogramma/breendonk.htm
We kregen een getuigenis te horen van een vrouw die gemarteld was. De isolatie cellen waren nl voor gevangene die geen vragen wilde beantwoorden. Het was de laatste stap voor het martelen. Negen van de tien gevangenen gaven toe na een tijd…Maar één op tien niet…En dat waren de gevangenen die gemarteld werden.
Dat gebeurde ’s avonds. Vaak werden er meerdere op één avond gemarteld. Daarvoor was een wachtzaaltje gemaakt (een nis) waarin ze mochten wachten op hun beurt…Ze zagen niets maar hoorden alles.
Het martelen gebeurde zoals ik al zei ’s avonds. Zodat andere gevangenen het ijselijke geschreeuw van de mensen die gemarteld werden goed konden horen. Ze werden geboeit met hun handen op hun rug en aan een haak gehangen. Vervolgens werden ze tot ongeveer een meter boven de grond opgetild. Op die manier kan je het nog even op spierkracht uithouden, maar al snel geeft je lichaam het op en zak je in elkaar…De gewrichten springen uit de kom en alsof dat nog geen pijn genoeg doet, val je op een houten richel met je schouders en gezicht… Ook hadden ze er ijzeren stangen liggen die ze ook gebruiken voor in een kachel te poken. Deze verhitte ze en hielden ze op het blote vel van de personen die gemarteld werden. Vaak waren ze geheel of nagenoeg naakt als ze gemarteld werden. In de kamer is een richeltje. Als je gemarteld wordt, wil je wel eens “ongelukjes” hebben van angst en pijn. Ook het bloed moet weg kunnen. Dat ging via dat richeltje. Gemartelde werden omringt door een stuk of tien beulen.
De martelkamer
Bron; http://www.wereldorientatie.net/htm/lesprogramma/breendonk.htm
Van daaruit werden we naar de nieuwe toiletten gevoerd die gebouwd waren dankzij Karl Schönwetter, welke er een iets soepeler beleidt op na hield dan schmith.
Tot slot kregen we de executie plek nog te zien…Rechts van ons zagen we de “galg” welke mij (en mijn vriendin) deed denken aan Pirates of the carribean. Zelfde systeem…En voor ons stonden de “schietpalen” waar gevangenen voor moesten gaan staan en welke dan vanop vijf meter afstand neer geschoten werden. Het was De Bodt die het naschot altijd gaf… Aan de tweede paal van links te tellen lag een prachtig groot boeket bloemen…Met felroze kleuren…Wat een contrast ten opzichte van de grijs-bruine massa…
Puur theoretisch gezien was dat het einde van de rondleiding máár onze gids nam ons nog mee naar de douches, waar de gevangenen elke zaterdag vijf minuten onder mochten gaan staan. Zelfs daar pestte de Nazi’s hen door het water constant van kokend heet naar ijskoud te wisselen en terug…Toch werd het douchen als een “ontspanning” gezien door de gevangenen (aldus getuigenissen)
Ook moesten we nog even naar de paardenstallen gaan. We mochten allemaal een kijkje nemen en zeggen wat ons op viel…Behalve dat elk dier een ruime stal had (ruimer dan de meeste gevangenen tot hun beschikking hadden) hing er boven elke stal een naambordje…Met de geboortedatum en…Natuurlijk…Een naam… “Karoline” “Else” “Laterse” zijn een aantal namen die ik onthouden heb…De vierde ben ik even kwijt.
De gids sloot af door ons te bedanken voor onze aandacht en door te zeggen dat het niet was omdat een aantal Duitsers zulke gruweldaden begaan hebben…Dat daarmee alle Duitsers slecht zijn…Hij drukte ons op het hart dat we de Duitsers van nu niet mochten veroordelen voor de daden van de Duitsers van toen…
Hierna mochten we onze lunchpauze houden…En zo onrespectvol…Op de tafel in een van de ruimtes waar we aten was met alchool stift een hakenkruis op de rand getekent…Hoe kán je dat doen?
We vulden nog een taak in en gingen huiswaarts…Twee uur James Bond kijken…Zeer boeiend…Maar ik heb me geamuzeerd met schrijven. Maar goed dat ik een goed geheugen heb wat betreft dit soort dingen.
